جلسهٔ بیست و هشتم: مدرسۀ غدیرآگاهی

دیگر وظیفه و تکلیف ما شیعیان درقبال امام مفترض‌الطاعة، اقتداکردن به ایشان است. واژۀ «اقتدا» درعین داشتن اشتراک معنایی با واژه‌های «اتّباع» و «اطاعت»، با آن‌ها تفاوت‌هایی نیز دارد. معنای لغوی «اقتدا» عبارت است از توجه‌کردن به کسی که کاری خاص را انجام می‌دهد و انجام‌دادن آن کار مانند او. این فرایند، دو طرف دارد: یکی مقتدی (اقتداکننده) و دیگری مقتدا یا قُدوه (کسی که به او اقتدا می‌شود). حوزۀ معناییِ اقتدا بسیار گسترده است و علاوه‌بر مباحث دینی، امور غیردینی را نیز دربر می‌گیرد. همچون اتّباع و اطاعت، در اقتدا نیز انسان به‌شکل کاملاً اختیاری، ارادی، و ازسرِ رضایت و رغبت و شادکامی از فرد دیگر تبعیت می‌کند. در فرایند تربیت فرزندان، اقتدا جایگاهی خاص دارد و والدین قوی و فهیم می‌توانند بخشی مهم از بارِ تربیت فرزند خویش را بر دوش مقتدایی بگذارند که در این فضا نقش تسهیلگر را ایفا می‌کند. رابطه‌ای که در فرایند اقتدا میان دو طرف برقرار می‌شود، ازنوع حبّی و عملی است؛ بدان معنا که مقتدا باید برای مقتدی، محبوب و مقبول باشد تا بر این اساس، عمل اقتدا صورت گیرد. اقتدا سازوکار و مسیری دارای مراحل گوناگون است که مقتدی باید آن‌ها را یکی پس‌از دیگری طی کند. در قرآن کریم، واژۀ «اقتدا» در هردو معنای مثبت و منفی آن به‌کار رفته است؛ چنان‌که مشرکان در پاسخ به دعوت پیامبر- صلّی الله علیه و آله- صراحتاً می‌گفتند در پرستش بت‌ها و انجام‌دادن تمام امورشان به آبا و اجداد خود اقتدا می‌کنند و کاری برخلاف شیوۀ آنان انجام نمی‌دهند. نمونۀ کاربرد این واژه در معنای مثبت، آن است که از مردم خواسته شده برای هدایت‌شدن، به کسانی اقتدا کنند که پروردگار یکتا آنان را هدایت فرموده است. بهترین مثال برای دریافت مفهوم اقتدا نماز جماعت است که در آن، هریک از ما به‌عنوان مأموم، به امام جماعت ائتمام و اقتدا می‌کنیم. اقتدا شروطی خاص دارد و درصورتی صحیح و کامل خواهد بود که هم در نیات نمود یابد و هم در اَشکال.