همان‌گونه که پیشتر گفتیم، مجموعۀ میراث امامتیِ ما شیعیان بر دو بخش تقسیم می‌شود: یکی امامت تطبیقی و دیگری امامت تبیینی. امامت تطبیقی عبارت است از گفت‌وگوهای امامتی‌ای که اصحاب اهل‌بیت- علیهم السّلام- و عالمان شیعه، ناظر به شبهات و جریان رقیب صورت داده‌اند؛ درمقابل، امامت تبیینی، مشتمل بر گفت‌وگوهایی است که در خانوادۀ شیعه و برای شیعیان، بدون توجه به جریان رقیب انجام شده است و در آن، معارف و معالم امامتی براساس منابع امامیه برای مخاطبان تبیین و تشریح می‌شود. درعین حرمت‌گزاری به زحمات عالمان شیعه درحوزۀ امامت تطبیقی، گزیری از پذیرش این واقعیت نداریم که آنچه در جامعۀ امروز، ذهن ما را به خود مشغول کرده است و خلأ مهمی از این جهت وجود دارد، حوزۀ امامت تبیینی است که غدیر نیز در آن قرار می‌گیرد؛ به دیگر سخن، در مبحث غدیر، درصدد پاسخ‌گویی به شبهه‌های مخاطب شیعه‌مذهب خویش دربارۀ امیرالمؤمنین- علیه السّلام- و همچنین امام، امامت و امام عصر- أَرواحُنا فِداه- هستیم. وجوه تمایز مطالعات صورت‌گرفته در دو حیطۀ امامت تطبیقی و تبیینی بدین شرح‌اند:
الف) به‌لحاظ غایت، هدف و نتیجه: در امامت تطبیقی به‌دنبال روشن‌کردن نقاط اصلی اختلاف با دیگران و اثبات مدعاهای بنیادین خویش درخصوص امامت هستیم؛ اما درحوزۀ امامت تبیینی به‌سبب وجودنداشتن جریان رقیب، چنین هدفی نداریم و درعوض، توصیف و تبیین مقام حقیقی امام و امامت براساس متون دینی، موردنظرمان است.
ب) ازنظر قلمرو: در امامت تطبیقی به‌سبب تمرکز بر دفاع و امکان‌پذیرنبودن بیان تمام ادعاهایمان، بر نقاط اشتراک و اختلاف متمرکز می‌شویم؛ حال آنکه در امامت تبیینی با توجه به وجودنداشتن این نقاط، به تمام مسائل امامتیِ ذکرشده در متن دین ورود می‌کنیم.
ج) ازجهت روش: در امامت تطبیقی برای اثبات عقایدمان غالباً از استدلال، برهان و تعقل استفاده می‌کنیم؛ ولی در امامت تبیینی از روش فقاهتی- اجتهادی برای استنباط گزاره‌های اعتقادیِ امامتی از متن دین بهره می‌گیریم.
د) ازمنظر دامنۀ منابع: در امامت تطبیقی با توجه به غایتی که درنظر داریم، به منابع مشترک میان شیعیان و اهل سنت استناد می‌کنیم یا برای پیش‌بردن بحث، برخی منابع اختصاصیِ اهل سنت را می‌پذیریم؛ برخلاف امامت تبیینی که در آن، مشخصاً از مصادر صحیح امامیه بهره می‌بریم تا معارف امامتیِ امامیه را برای امامی‌مذهبان توصیف و تبیین کنیم.
ه) به‌لحاظ علت شکل‌گیری: امامت تطبیقی، زمانی شکل گرفت که منازعات و جنجال‌های اعتقادیِ گسترده‌ای در جامعۀ اسلامی حاکم بود؛ برعکس امامت تبیینی که به‌‌علت ناظرنبودن به منازعات بیرونی، از ابتدای طلوع خورشید تشیع، در جامعۀ اسلامی وجود داشت.
و) ازنظر مخاطب: در امامت تطبیقی، مخاطب درمقام رد و انکار است و باید عقاید را برایش اثبات کنیم؛ اما در امامت تبیینی با مخاطبان غیرمعترض، اعم‌از شیعه و غیرشیعه سروکار داریم که صرفاً درپی کسب آگاهی بیشتر هستند.
ز) در سطح مباحث: در امامت تطبیقی به دلایل مشخص، سطح معرفتیِ مباحث، چندان عالی نیست؛ ولی در امامت تبیینی با توجه به بهره‌گیری از منابع وحیانیِ امامیه می‌توان برمبنای استعداد مخاطب، سطح معرفتیِ مباحث را ارتقا داد.
ح) ازمنظر مقام دفاع: امامت‌پژوهان در هردو حوزۀ تطبیقی و تبیینی برای پاسبانی از حریم امامت می‌کوشند؛ اما روش‌های مورداستفادۀ آن‌ها برای دفاع‌کردن، با یکدیگر تفاوت دارد؛ بدین شرح که فرایند دفاع در یک حوزه ازنوع دفعی و در حوزۀ دیگر ازنوع رفعی است.
در این سلسله مباحث، مشخصاً بر امامت تبیینی متمرکزیم و آموزه‌های غدیر در این حوزه را براساس خطبۀ غدیر بررسی خواهیم کرد.