جلسهٔ دوازدهم: مدرسۀ غدیرآگاهی

یکی از پرسش‌های بنیادین و معرفت‌ساز درخصوص مبحث غدیر آن است که مورخان حوزۀ تاریخ اسلام، رویداد و خطبۀ غدیر را چگونه نقل کرده‌اند. برای پاسخ‌گویی به این پرسش، از دو منظر می‌توان موضوع را بررسی کرد: نخست، آنکه نپرداختن یا به‌گونه‌ای خاص و هدفمند پرداختن جریان خصم و رقیب به غدیر را اقدامی عالمانه و عامدانه بدانیم که نهایتاً بر اهمیت این واقعه صحه می‌گذارد؛ دوم، آنکه نوع نگرش‌های اعتقادی، فرضیه‌های کلامی و باورهای مورخان، در شیوۀ مواجهۀ آنان با وقایع مختلف و ازجمله غدیر، مؤثر است. درپی بررسی مجموعۀ میراث تاریخیِ مسلمانان به چهار رویکرد درخصوص غدیر دست می‌یابیم که موارد اول تا سوم آن‌ها بدین شرح‌اند: نخست، خودداریِ کلی از نقل این واقعه (در تاریخ‌هایی مشهور مانند السیرة النبویة ابن‌هشام، تاریخ طبری از محمد بن جریر طبری، دلائل النبوة بیهقی، المنتظَم فی تاریخ الأمم و الملوک ابن‌جوزی، الکامل ابن‌اثیر، العِبَر ابن‌خلدون و سُبُل الهُدیٰ از صالحی شامی)؛ دوم، نقل رویداد موردبحث در مقطعی جز حَجَّة‌الوداع (همانند آنچه در مُروج الذَّهَب علی بن حسین مسعودی و تاریخ اسلام از شمس‌الدین ذَهَبی مشاهده می‌کنیم)؛ سوم، نقل این رویداد در مقطع حَجَّة‌الوداع و درعین حال، محدودکردن آن به اهدافی همچون استمالت و آرام‌کردن امیرالمؤمنین- علیه السّلام- پس‌از ماجرای جِیشِ یَمَن یا صِرف بیان چند تذکر اخلاقی (همچون آنچه در البدایة و النهایة ابن‌کثیر و أسنی المطالب از ابن‌جَزَری آمده است). سه رویکرد یادشده را در کتاب‌های مسلمانانی می‌توان یافت که درزمرۀ شیعیان امامیه قرار ندارند.