جلسهٔ پنجم: مدرسۀ غدیرآگاهی

یکی از اَسناد و ثمرات ارزشمند غدیر که با استفاده از آن، به درکی صحیح از این رویداد دست می‌یابیم، خطبه‌ای است که نبی مکرّم اسلام- صلّی الله علیه و آله- در این روز بزرگ قرائت فرمودند. عالمان، متکلمان و محدّثان امامیه به این خطبه توجه خاص داشته و آن را از منظرهای گوناگون و ازجمله به‌لحاظ محتوایی تحلیل و بررسی کرده‌اند. کانونی‌ترین جملۀ این خطبه که به‌میزانی چشمگیر بدان پرداخته و درباره‌اش کتاب‌ها و رساله‌های متعدد نگاشته شده، «مَن کُنتُ مَولاهُ، فَهٰذا عَلیٌّ مَولاهُ» است که با استفاده از آن می‌توان به این سؤال پاسخ داد که محور اِکمال دین و اتمام نعمت ازمنظر رسول اکرم- صلّی الله علیه و آله- در ماجرای غدیر، چیست. مهم‌ترین واژه‌ای که در این جمله به‌کار رفته، «مَولا»ست که درصورت درک معنای درست و روشن آن به فهمی صحیح و جامع از رویداد غدیر دست خواهیم یافت و براساس این فهم، قادر به تبلیغ اصل ولایت حجت‌الله، از زمان حیات علی بن ابی‌طالب- علیه السّلام- تا دوران ظهور امام زمان- أَرواحُنا فِداه- در جامعۀ اسلامی خواهیم بود. در زبان عربی، واژۀ «مَولا» دقیقاً به‌معنای «أَولیٰ» است و «مولویت» یعنی «اولویت»؛ بنابراین، هرگز نباید همچون منکِران و مخالفان رویداد غدیر، معنای جملۀ موردبحث را به سطوحی نازل همچون محبوبیت پیامبر- صلّی الله علیه و آله- نزد مردم تقلیل دهیم و تصور کنیم آن حضرت در این روز بزرگ، مردم را جمع کرده‌اند تا صرفاً از آنان بخواهند امیرالمؤمنین- علیه السّلام- را همچون ایشان دوست بدارند. با توجه به توضیحات ذکرشده، جملۀ موردنظر را بدین صورت می‌‌توان تفسیر کرد: «مَن کُنتُ أَولیٰ بِهِ، فَهٰذا عَلیٌّ أَولیٰ بِهِ»؛ یعنی: «هرکسی که من برایش در اولویت قرار دارم، پس این علی برای او در اولویت است». براساس آنچه در کتاب تقریب المعارف ابوالصلاح حلبی آمده، این اولویت مشخصاً به‌معنای اَملَک به تصرف و اَحَقّ به تدبیر در تمام امور دنیوی و اخرویِ ماسوی‌الله است و کسی که ازنظر رسول‌الله- صلّی الله علیه و آله- دارای چنین وصفی باشد، قطعاً امام مُفتَرَض‌الطاعة خواهد بود. همان‌گونه که در سطرهای پیشین نیز گفتیم، این مولویت، اولویت و افتراض‌الطاعة، سلسله‌وار تا وجود شریف و مقدس حضرت ولیِ عصر- عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّریف- امتداد می‌یابد و وظیفۀ ما شیعیان، تبعیت محض از ایشان است.