جلسۀ شصت و یکم: شرح نهج البلاغه

براساس یک اصل اخلاقیِ انکارناپذیر، همۀ ما انسان‌ها ممکن‌الخطا هستیم و هیچ کسی معصوم و بی‌عیب نیست؛ از این روی، برای زندگی‌کردن در جامعه و تعامل با دیگران، کن‌ومکن‌هایی تعیین شده است که می‌توان مجموعۀ آن‌ها را انضباط زیست در جامعۀ معیوبان دانست. مهم‌ترین اصل این مجموعه آن است که باید همواره به عیب‌های خودمان توجه کنیم و از پرداختن به عیب‌های دیگران بپرهیزیم؛ مگر آنکه عیبی در وجود کسی باشد که به افراد دیگر سرایت کند؛ بنابراین، سازوکار توجه به عیوب دیگران، شامل سه بخش است: نگفتن، گفتن و چگونگیِ گفتن. ازمنظر امیر مؤمنان- علیه السّلام- به این دلایل باید به‌جای پرداختن به عیوب دیگران، صرفاً به عیب‌های خودمان توجه داشته باشیم: نخست، آنکه پرداختن به عیب‌های خودمان بر واکاوی عیب‌های دیگران اولویت دارد؛ دوم، آنکه پرداختن به عیب‌های دیگران باعث می‌شود عیب‌های خویش را نبینیم و به‌تدریج، دچار توهم بی‌عیب‌بودن شویم؛ سوم، آنکه توجه به عیب‌های دیگران موجب می‌شود برای پرداختن به عیب‌های خودمان زمان کافی نداشته باشیم. برای تسهیل زندگی و تعامل با دیگران باید بپذیریم که هم خودمان دارای عیب‌هایی هستیم و هم آنان عیب‌هایی دارند؛ وگرنه دچار انزوای اجتماعی خواهیم شد و در سلوک دینی‌مان که مستلزم تعاملات جمعی است، مشکلات و اختلال‌های اساسی بروز خواهد کرد.