جلسۀ پنجاه و هشتم: شرح نهج البلاغه

معنای دقیق صدق و کذب، نه راست‌گفتن و دروغ‌گفتن، بلکه فراتر از آن، راست‌بودن و دروغ‌بودن است؛ بدان معنا که ممکن است به‌ظاهر راست بگوییم؛ ولی در باطن خویش کاذب باشیم. در فرایند کذب، فراتر از دیگران، به خودمان دروغ می‌گوییم و از این رهگذر، دچار خودفریبی می‌شویم؛ از این روی، خداوند متعال ترک کذب را واجب کرده است تا از این معضل و آفت دراَمان باشیم. در قاموس اسلام، مفهوم «خودفریبی» با استفاده از واژه‌های «تَسویل»، «خَداع/ خِداع» و «غِشّ» بیان شده است. در این فرایند، انسان به‌رغم داشتن نظام باورها و ارزش‌های مشخص می‌کوشد تا به هر قیمتی (حتی به‌بهای کوتاه‌آمدن از عقایدش) همرنگ جماعت شود و به‌نوعی با همۀ انسان‌های دارای افکار و اعتقادهای گوناگون کنار بیاید و مدارا کند تا محبوب همگان باشد؛ درمقابل، صدق عبارت است از آنکه درعین زندگی مسالمت‌آمیز با دیگران، نظام ارزشی و مبانی اعتقادی خود را حفظ کنیم و بر آن، پای بفشاریم. درواقع، مدارا باید درحوزۀ رفتار تحقق یابد؛ نه درقلمرو باورها و ارزش‌ها. نگرش دینی به صدق و کذب باعث می‌شود حیات دنیوی و اخروی‌مان به‌نحو احسن رقم بخورد و در هردو جهان، رستگار و سعادتمند باشیم.