جلسۀ پنجاه و پنجم: شرح نهج البلاغه

در زندگی همۀ ما انسان‌ها درکنار خوبی‌ها و خوشی‌ها، ناملایمات و سختی‌هایی نیز وجود دارند که برخی از آن‌ها متعلق به خودمان هستند و برخی دیگر ازجانب دیگران به ما می‌رسند. هیچ فردی را نمی‌توان یافت که بدون مشکل باشد؛ درعین حال، کمیت و کیفیت عُسر (سختی) و یُسر (آسانی) در زندگی هر فرد نسبت‌به فرد دیگر تفاوت دارد. در چنین وضعیتی اصل بر این است که به‌رغم وجود مشکلات گوناگون، در مسیر زندگی، با رضایت حرکت کنیم. هریک از مسائل و مشکلاتی که برایمان پیش می‌آیند، علت یا دلیلی خاص دارند؛ اما برخی از آن‌ها نیز ناشی از عملکرد نادرست ما نیستند و صرفاً تقدیر و آزمون الهی محسوب می‌شوند. بعضی مشکلات ما هم درواقع، عوارض ناشی از کارهایی هستند که خودمان انجام داده‌ایم. راهکار پیشنهادیِ امیرالمؤمنین- علیه السّلام- برای ادامه‌دادن مسیر زندگی باوجود این مسائل و مشکلات، اِغضاکردن (نیمه‌باز نگه‌داشتن چشم) است که می‌توان آن را شامل سه عملکرد بدین شرح دانست: حرکت‌کردن در مسیر، درنظرداشتن مشکلات و درعین حال، زل‌نزدن به آن‌ها، یعنی پرهیز از اتراق‌کردن در مسئله و هدردادن تمام زمان و توان خود برای توجه به آن؛ چون اگر بیش‌ازحد بر مشکل متمرکز شویم و ذهنمان را به آن معطوف کنیم، قادر به پیش‌رفتن در مسیر زندگی نخواهیم بود. به بیان مختصر، بهترین کار، حرکت توأم با درنظرداشتن مشکل و عبرت‌گیری از آن (درمقابل تمرکز بیش‌ازحد بر مشکل) و درعوض، توجه به داشته‌ها، نعمت‌ها و نقاط مثبت است. به‌عنوان قاعده‌‎‌ای کلی می‌توان گفت نظام جهان هرگز این‌گونه نیست که کسی تقاص کار نادرست فرد دیگری را پس بدهد و به‌خاطر اشتباه او تنبیه و مجازات شود؛ زیرا اصولاً خداوند متعال به هیچ کسی ظلم نمی‌کند؛ اما ممکن است به‌سبب عملکرد نادرست شخص، آزمونی دشوار را برای یکی از اعضای خانواده‌اش (مثلاً فرزند او) رقم بزند؛ بنابراین، درصورت قرارگرفتن درمعرض آزمایش الهی نباید تصور کنیم خدا از این طریق می‌خواهد از ما انتقام بگیرد یا کار نادرستی را که انجام دادیم، تلافی کند.