جلسۀ پنجاه و یکم: شرح نهج البلاغه

ثنا عبارت است از ستایش، تعریف یا وصف یکی از افراد جامعه. این عمل براساس استحقاق‌داشتن یا مستحق‌نبودن فرد موردنظر برای ثناگفتن دربارۀ او، دو حالت ممدوح و مذموم دارد. افراط در ثناگویی درخصوص فرد فاقد استحقاق، مصداق چاپلوسی‌کردن است و کوتاهی در ثناگفتن دربارۀ شخص دارای استحقاق، از درماندگی و حسد انسان نشئت می‌گیرد. ثناگویی، زیرمجموعۀ شکرگزاری است و یکی از مصادیق آن به‌شمار می‌آید. اگر این عمل درخصوص خداوند متعال صورت گیرد، مطلقاً خوب است؛ برعکس، چنانچه خودمان را ثنا بگوییم، این کار ما مطلقاً ناپسند و مصداق خودشیفتگی‌مان خواهد بود. ازمنظر امیر مؤمنان- علیه السّلام- ثنای زیرمجموعۀ شکر، نشان‌دهندۀ عقل و معرفت انسان است؛ اما قطعاً این ‌ثناگویی باید حدومرز مشخص داشته باشد تا به‌صورت تملق درنیاید. ثناگویی فقط به امور اختیاری (ناشی از انتخاب فرد) اختصاص دارد و ما حق نداریم شخصی را به‌خاطر امور غیراختیاری مانند ظاهر زیبای او ثنا بگوییم؛ زیرا این کار بر بی‌عقلی‌مان دلالت می‌کند. تملق‌گویی اساساً با احترام‌گزاردن، تشکرکردن و دوست‌داشتن تفاوت دارد و موجب بروز آسیب‌هایی برای ما و طرف مقابلمان می‌شود؛ مگر تملق‌گویی همسران به یکدیگر و تملق‌گفتن فرزندان به والدین که ازنوع مثبت و دارای ثمرات ارزشمند در کانون خانواده است. انسان مؤمن همان‌گونه که تملق نمی‌گوید، حسد نیز نمی‌ورزد و در ثناگویی فرد دارای استحقاق کوتاهی نمی‌کند؛ زیرا می‌داند که این قصور، ناشی از حسد است.