جلسۀ پنجاه: شرح نهج البلاغه

قاعدۀ این جهان بدین صورت است که خداوند متعال به‌اندازۀ تلاش انسان برای دستیابی به هدفش او را یاری می‌دهد؛ بنابراین، چنانچه به‌دنبال جلب میزان بیشتری از مدد الهی باشیم، باید بیشتر بکوشیم. از آن سوی، تقلیل یاری حق- تعالی- بر کاهش‌یافتن میزان تلاش ما دلالت می‌کند. در تعریفی مختصر و مفید می‌توان گفت سعی عبارت است از حرکت متعادل براساس برنامه و همراه با استقامت. برمبنای این تعریف، سعی بیشتر یعنی تلاش توأم با تدبیر و دقت؛ نه همراه با افزایش‌دادن سرعت حرکت. برنامۀ موردنظر در فرایند سعی، تابع فاکتورهایی بدین شرح است: هدف، شخص، مسیر و استقامت. ازمنظر مولای متقیان- علیه السّلام- کسی به طاعت خدا دست می‌یابد که جِدوجهد داشته باشد؛ یعنی هم ازنظر شخصیت و هم به‌لحاظ عملکرد، فردی کوشا باشد. هرقدر بیشتر، دغدغۀ وسعت‌بخشی به زندگی دیگران و به‌ویژه خانوادۀ خود را داشته باشیم، لطف و یاری خدا بیشتر شامل حالمان خواهد شد؛ چون به‌لحاظ روان‌شناختی، این کار ما نشان‌دهندۀ اعتمادمان به پروردگار یکتاست.