جلسۀ چهل و ششم: شرح نهج البلاغه

خداوند متعال، خالق، مالک و حاکم این جهان است و ما انسان‌ها مخلوقات و مملوک‌های او و مسئول اعمال و رفتارهایمان دربرابرش هستیم. خدا هم سائل است و هم حاکم؛ بدان معنا که هم از ما سؤال می‌کند و هم حکم می‌دهد. حال، ممکن است این شبهه در ذهن برخی افراد شکل گیرد که چگونه خدا باوجود کثرت انسان‌ها قادر به انجام‌دادن این کار است. مولای متقیان- علیه السّلام- به این شبهه، چنین پاسخ می‌دهند: همان‌گونه که باوجود کثرت انسان‌ها به همۀ آنان روزی عطا می‌فرماید. دیگر شبهه‌ای که در این بحث مطرح می‌شود، آن است که چگونه خدا این محاسبه (رسیدگی، توجه و تفقد) را درخصوص اعمال ما انجام می‌دهد؛ درحالی که قادر به دیدن او نیستیم. آن حضرت پاسخ می‌دهند همان‌گونه که باوجود قادرنبودن بندگان به دیدن پروردگار یکتا، او به آنان روزی می‌دهد. با توجه به این پاسخ نتیجه می‌گیریم که رزاق‌بودن و حسابگریِ خداوند متعال، مشروط به دیده‌شدن او نیست. درمجموع، رفتار خدا با ما انسان‌ها و به‌طور کلی، تمام مخلوقاتش در دنیا و آخرت، یکسان است و براساس نحوۀ حسابگریِ او در این جهان می‌توان به چگونگی تحقق‌یافتن این موضوع در روز قیامت (یوم الحساب) پی برد. شناخت خدا و عملکرد او در روز قیامت، زندگی و اعمال و رفتارهای ما در این جهان را تنظیم می‌کند. نخستین و مهم‌ترین چیزی که باید درخصوص آن به خدا پاسخ بدهیم، عقایدمان است و بنابراین، اهتمام والدین به تربیت مذهبی فرزندان به‌نحو احسن ضرورت انکارناپذیر دارد. وقتی مبانی اعتقادیِ فردی درست و استوار باشد، عملکرد نادرست او در برهه‌ای از زندگی‌اش قابل اصلاح خواهد بود.