جلسۀ بیست و نهم: شرح نهج البلاغه

ازمنظر مولای متقیان- علیه السّلام- چنانچه علم در ظرف مناسب خود قرار گیرد، نه‌تنها این ظرف هرگز پر نمی‌شود؛ بلکه همواره گنجایش بیشتری نیز می‌یابد. این ظرف مناسب، مشخصاً قلب انسان است و بهترینِ قلب‌ها بزرگ‌ترینشان برای پذیرش علم است. به‌منظور دستیابی به این وسعت قلب باید همواره بر کسب علم، مداومت داشته باشیم؛ وگرنه حتی درصورت برخورداربودن از دانش فراوان، عالِم در معنای واقعیِ کلمه نخواهیم بود. برای دیدنِ چنین وسعتی نه بصر، بلکه مشخصاً باید بصیرت داشته باشیم. برخی افراد به‌جای کسب علم، متشابهات علم را می‌آموزند و به همین سبب، از تواضع لازمۀ علم، برخوردار نیستند. این اشخاص ازنظر حضرت علی- علیه السّلام- عالِم به‌شمار نمی‌آیند؛ حتی اگر به جایی برسند که در مسائل علمی، موی بشکافند. تواضع یعنی شناخت جایگاه خود، و کسانی که فاقد این ویژگی هستند، درواقع، جایگاه خویش را نمی‌شناسند و از آن، پا فراتر می‌نهند؛ بنابراین، سرانجامی جز واژگونی در انتظارشان نخواهد بود. شایان ذکر است که علم اختیاری، یعنی دانشی که انسان با اراده و اختیار خودش آن را کسب کند، در قلب او می‌نشیند و موجبات رشد و ارتقای وی را فراهم می‌آورَد؛ نه دانشی که به‌علت اجبار صورت‌گرفته ازسوی مدرسه و دانشگاه حاصل شود.