جلسۀ چهل و دوم: شرح نهج البلاغه

ازمنظر امیر مؤمنان- علیه السّلام- یکی از راهکارهای مؤثر برای برون‌رفت از سختی‌ها توجه به خداوند متعال و صدقه‌دادن در راه اوست؛ حال آنکه شیطان دقیقاً در مسیر مقابل حجت‌الله، برای فریفتن و گمراه‌کردن ما انسان‌ها مانع توجه‌کردنمان به خدا می‌شود و درنتیجۀ مکرها و فریب‌هایش، هنگام گرفتاری در دام مشکلات، از یاد خدا غافل می‌شویم. در اینجا منظور از برون‌رفت از سختی‌ها نه لزوماً حذف آن‌ها، بلکه گاه ازبین‌رفتن یا تغییر نتایج و آثارشان و یا مدیریت‌کردن مسائل به‌نحو احسن است. آنچه به‌عنوان صدقه به دیگری داده می‌شود، سه ویژگی دارد: نخست، صفا و خلوص؛ دوم، رضایت قلب؛ سوم، توجه به شکرگزاری. در قاموس مولای متقیان- علیه السّلام- هر کار خوبی در حوزه‌های گوناگون اخلاقی، اعتقادی، مالی، تربیتی، اجتماعی و... صدقه به‌شمار می‌آید. این کار خوب برمبنای سه شاخصه انجام می‌شود: نخست، فهم و شعور؛ دوم، توانمندی؛ سوم، نیاز. پیامبر- صلّی الله علیه و آله- به ما مسلمانان توصیه فرموده‌اند صدقه‌دادن را از اعضای خانوادۀ خود آغاز کنیم و با آنان تعامل و رفتار معروف، یعنی خوب و شایسته داشته باشیم؛ سپس دیگر افرادی که در جامعه با آنان سروکار داریم و به‌نوعی زیردستان ما هستند، می‌توانند مشمول این صدقه باشند. در این صورت، به مقامی دست می‌یابیم که دیگران به ما غبطه می‌خورند و در برون‌رفتن از سختی‌ها نیز موفق‌تر خواهیم بود. دیگر معنای صدقه در آموزه‌های اسلام، چشم‌پوشی از بدی‌های دیگران و درعوض، بزرگ‌شمردن نیکی‌های آنان است و از این منظر می‌توان گفت امام زمان- أرواحُنا فِداه- همواره درحال صدقه‌دادن به ما شیعیانشان هستند.