جلسۀ سی و هفتم: شرح نهج البلاغه

مفهوم «ترس» در زبان عربی با استفاده از واژه‌های مختلفی بیان می‌شود که برخی از آن‌ها بار معناییِ مثبت و برخی دیگر، بار معناییِ منفی دارند. ازمنظر امیر مؤمنان- علیه السّلام- هرگاه از دشواریِ کاری بترسیم و جرئت برداشتنِ گام اول را نداشته باشیم، باید به‌جای فرارکردن از آن موقعیت و پاک‌کردن صورت‌مسئله، مقابلش بایستیم تا آن کار برایمان آسان و به‌تعبیری رام شود. انسان مؤمن به‌سبب ایمان و باورداشتن به وجود خداوند متعال، هرگز ترس را به وجود خود راه نمی‌دهد؛ چون هر مشکلی را دربرابر عظمت و قدرت الهی، کوچک و ناچیز می‌شمرَد. جُبن، یکی از ویژگی‌های بدِ انسان و ناشی از سوءظن به پروردگار یکتا و تواناییِ اوست. در آموزه‌های دینی به ما توصیه شده در کارهایی که قصد داریم انجام دهیم، هرگز با افراد ترسو مشورت نکنیم؛ چون این افراد از سویی به‌قول معروف، قالیچه را از زیر پای ما می‌کِشند و زیر پایمان را خالی می‌کنند و از سوی دیگر، مسائل را برایمان بیش‌ازحد بزرگ و ترسناک جلوه می‌دهند. درمجموع، همان‌قدر که احتیاط، شرط عقل است، جُبن بر جهل انسان دلالت می‌کند. بعضی افراد به‌قدری ترسو هستند که معضل ترس در وجودشان قابل درمان نیست و به همین سبب، اساساً نباید در برخی موقعیت‌های حساس (مانند ازدواج، والدگری و قضاوت) وارد شوند؛ چون شجاعت و مسئولیت‌پذیریِ لازم برای انجام‌دادن اقدامات متناسب با آن موقعیت‌ها را ندارند. درنهایت، اگر باور داشته باشیم که خدا هست و همیشه و همه جا برای ما کافی و بهترین تکیه‌گاه است، از هیچ چیزی نخواهیم ترسید.