جلسۀ سی و ششم: شرح نهج البلاغه

تمام امور زندگی ما انسان‌ها، اعم‌از افعال و اقوالمان را در دو دایره می‌توان قرار داد: نخست، دایرۀ امور «ما یَعنی» که به ما مربوط است؛ دوم، دایرۀ امور «ما لایَعنی» که به ما مربوط نمی‌شود. یکی از علوم ضروری‌ای که باید کسب کنیم، این است که کلام ما جزو عمل ماست. بخشی مهم از این علم درنتیجۀ اعتماد و اتکا به گوینده و دهندۀ آن حاصل می‌شود. در فرایند انتقال پیام، هم فرستنده و هم گیرنده باید کارهایی مشخص را انجام دهند تا درنهایت، دریافت پیام به‌درستی صورت گیرد. با توجه به آنچه گفتیم، کلام ما در زندگی‌مان نقش و اثر دارد و درنهایت، خداوند متعال براساس نوع کلاممان از ما سؤال و ما را مؤاخذه خواهد کرد. اعمال و اقوال ما تابع شعور، نیت و معرفتمان هستند و انسان عاقل برای ارزیابی اعمال و اقوالش باید همواره عقل و معرفت خویش را بسنجد. با توجه به محدودبودن فرصت، اقوال و افعال ما باید از ارزش و شایستگیِ لازم و کافی برخوردار باشند؛ نه اینکه کارهایی انجام دهیم یا سخنانی بگوییم که به ما ارتباطی ندارند و صرفاً فرصت‌هایمان را هدر می‌دهند. از این منظر، سخن‌نگفتن، بسیار بهتر از برزبان‌‌آوردن سخنان پوچ و بی‌ارزش است؛ زیرا پروپوچ‌گویی به عقل فرد آسیب می‌زند، بارِ گناهانش را سنگین‌تر می‌کند، موجب ملالت اطرافیان او می‌شود و تنزل جایگاه وی را به‌دنبال دارد.