جلسۀ هفتم: شرح نهج البلاغه

افراط و تفریط، یعنی زیاده‌روی یا کوتاهی در انجام‌دادن هر کار، پیامدهایی بس ناخوشایند و زیان‌هایی گاه جبران‌ناپذیر برای زندگی فرد و جامعه دارد؛ بر این اساس، مشخصاً درحوزۀ تربیت دینیِ فرزندان و پرورش مذهبیِ جامعه، بهترین کار آن است که عملکردی توأم با رفق و اعتدال را درپیش گیریم و از سخت‌گیری بپرهیزیم. حدومرزهای این اعتدال را می‌توان با استفاده از سه شاخص عقل، دین و عرف تعیین کرد. اعتدال به‌عنوان حدوسط افراط و تفریط، درحوزۀ مسائل اجتماعی معنا می‌یابد و در امور فردی، میانه‌روی، نقطۀ مقابل این دو مقوله است؛ بنابراین، هر انسانی هم باید معتدل باشد و هم میانه‌رو. در آموزه‌های دینی ما مهم‌ترین مصداق‌های افراط و تفریط بدین شرح ذکر و از انسان‌ها خواسته شده است از آن‌ها برحذر باشند: افراط در ملامت، شوخی، خوردن، و تخفیف و اطاله؛ تفریط در «جنب الله».