چقدر من را می‌شناسی؟
یکی از مراحل مهم زندگی هر انسانی انتخاب همسر و ازدواج است. اگر این فرایند به‌شکل صحیح انجام شود و پیش برود، دو طرف خواهند توانست مسیر زندگی مشترک را با آرامش طی کنند و همراهانی شایسته برای یکدیگر باشند؛ اما برعکس، چنانچه نخستین گام‌های این مسیر به‌درستی برداشته نشوند، به احتمال زیاد، زندگی مشترک دوام و بقایی نخواهد داشت و در بهترین حالت، با مشکلات بسیار زیاد برای زوجین و فرزندانشان پیش خواهد رفت.
لازمۀ انتخاب همسر مناسب و شایسته، داشتن شناخت کافی از طرف مقابل و ویژگی‌های گوناگون اخلاقی و شخصیتیِ اوست؛ به‌طوری که برمبنای مجموع اطلاعات به‌دست‌آمده دربارۀ فرد موردنظرمان، تصویری نسبتاً شفاف از وی در ذهن ما شکل گیرد و بر آن اساس تصمیم بگیریم که آیا می‌توانیم او را به‌عنوان همسر برگزینیم و مسیر پرفرازونشیب زندگی را همراه با وی طی کنیم یا خیر؛ به دیگر سخن، تصویری که از طرف مقابلمان و ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتیِ او داریم، دلیل ازدواجمان با وی و تداوم‌بخش زندگی مشترک ما در گذر زمان است.
این شناخت باید در دوران قبل‌از ازدواج پایه‌گذاری شود و به پختگی و تکامل برسد؛ اما پس‌از ازدواج نیز باید تداوم یابد و به‌صورت مستمر در آن بازنگری شود؛ زیرا درطول زندگی مشترک، زن و شوهر تغییرهایی می‌کنند و بنابراین باید در تمام مراحل زندگی، اطلاعات و شناخت کافی و روزآمد دربارۀ یکدیگر داشته باشند تا از این رهگذر، پیوند همسرانۀ آنان پیوسته به‌سمت استحکام و استواری برود و موفقیت و بقای زندگی مشترکشان تضمین شود. هرقدر این شناخت، بیشتر و عمیق‌‌تر باشد، چالش‌ها، نگرانی‌ها، اختلاف‌ها و سوءتفاهم‌ها کمتر می‌شوند؛ برعکس، شناخت ناقص یا نادرست، حاصلی جز بروز اشتباه در انتخاب همسر و درنتیجه، دوام‌نداشتن کانون خانواده نخواهد داشت.
در این فرایند باید ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتیِ گوناگون طرف مقابل و نیز نظام ارزش‌ها، باورها، اولویت‌ها، علایق، سلیقه‌ها، دغدغه‌ها و دیدگاه‌های او دربارۀ مسائل گوناگون و همچنین نگرانی‌ها، هراس‌ها و مشکلاتش را بشناسیم و درطول زندگی مشترک، همواره در این شناخت بازنگری و آن را به‌روزرسانی و تکمیل کنیم.
برای دستیابی به شناختی جامع دربارۀ طرف مقابل در دوران قبل‌از ازدواج، روش‌های مختلفی وجود دارد که در اینجا مهمترین و کارآمدترینِ آن‌ها را برمی‌شمریم:
الف) گفت‌وگو: در این فرایند، دو طرف باید دربارۀ مسائلی همچون ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی، خواسته‌ها، هدف‌ها، چشم‌اندازها، تقسیم‌کار، هزینه‌ها، و دایرۀ ارتباط با خانواده و دوستان، با یکدیگر صحبت کنند تا از این طریق، اطلاعاتی جامع دربارۀ هم به‌دست آورند. یکی از راهکارهای مؤثر برای دستیابی به شناخت کافی دربارۀ طرف مقابل، این است که سعی کنیم شنوندۀ خوب و بادقتی برای سخنانش باشیم و در گفت‌وگو با او از مهارت گوش‌دادن فعال بهره گیریم؛ یعنی به طرف مقابلمان اجازه و فرصت کافی بدهیم تا دربارۀ ابعاد و خصوصیات گوناگون اخلاقی و شخصیتی‌اش و نیز مسائل و موضوعاتی که ازدیدگاه او مهم و تعیین‌کننده هستند، برای ما صحبت کند تا ازطریق سخنانش بتوانیم او را هرچه بیشتر و کامل‌تر بشناسیم.
ب) کسب اطلاعاتی دربارۀ مراحل گوناگون زندگی فرد از گذشته تا امروز: بدین منظور باید بر موضوعاتی همچون تحصیل، انتخاب رشته و انتخاب شغل در زندگی طرف مقابلمان متمرکز شویم؛ همچنین خاطراتی که او برای ما تعریف می‌کند، می‌تواند در شناخت هرچه بیشتر و بهتر وی به ما کمک کند.
ج) مطرح‌کردن سؤال‌های کلی دربارۀ امور مختلف: برای شناخت طرف مقابلمان می‌توانیم با او دربارۀ موضوعات گوناگون سخن بگوییم و از وی سؤال‌هایی بپرسیم. پاسخ‌های او به این سؤال‌های ما به‌میزان زیادی بیانگر دیدگاه‌ها، طرز فکر و شخصیتش هستند؛ مثلاً می‌توانیم از وی بپرسیم:
- به‌نظر شما مردم بیشتر دنبال پول هستند یا انسانیت؟
- آیا می‌توان به بیشتر انسان‌ها اعتماد کرد یا اینکه افراد قابل اعتماد، کم شده‌اند؟
هرقدر پیش می‌رویم، سؤال‌هایمان باید شکلی چالشی‌تر به خود بگیرند؛ مانند این موارد:
- آیا شما با دوستی‌های قبل‌از ازدواج، موافق هستید؟
- نظرتان دربارۀ حق طلاق چیست؟
د) خلق موقعیت‌های آزمایشی: توسط این روش می‌توانیم شناخت خود دربارۀ طرف مقابل را کامل‌تر کنیم؛ مثلاً اگر می‌خواهیم بدانیم که او چقدر به حدومرزهای محرم یا نامحرم‌بودن و یا مسائل مذهبی مقید است، می‌توانیم وی را در موقعیت‌هایی قرار دهیم که رفتار و عملکردش این مسئله را برای ما آشکار کند.
ه) توجه به زبان بدن و رفتارهای طرف مقابل: بررسی و تحلیل رفتارهای مختلف و زبان بدن فرد، سرنخ‌های خوبی دربارۀ اخلاق و شخصیت او به ما می‌دهد و ابعاد تاریک وجودش را برایمان روشن می‌کند.
و) استفاده از تست‌های صحیح و معتبر درحوزۀ روان‌شناسی و کمک‌گرفتن از روان‌شناس و مشاور: این راهکار نیز در اتخاذ تصمیم نهایی برای انتخاب همسر، به‌میزانی قابل توجه به ما کمک خواهد کرد.
در فرایند ارزیابی شخص به‌منظور تصمیم‌گیری برای ازدواج با وی باید این موارد را در اخلاق و شخصیتش بسنجیم:
الف) بلوغ شخصیتی: یکی از نشانه‌های سلامت روان و دچارنبودن به اختلال‌های روانی و شخصیتی‌ای مانند پارانوئید، اسکیزوفرنی و خودشیفتگی، دستیابی به این‌گونه بلوغ است که باعث می‌شود فرد با خود و دیگران در صلح و آرامش باشد و بتواند به‌صورتی موفقیت‌آمیز با انسان‌ها ارتباط برقرار کند.
ب) بلوغ اجتماعی: در این حوزه باید به پاسخی قانع‌کننده برای این سؤال دست یابیم که طرف مقابل ما منزوی و گوشه‌گیر است یا اینکه می‌تواند با دیگران به‌شکل صحیح ارتباط برقرار کند.
ج) بلوغ عاطفی: در این بخش باید ببینیم طرف مقابلمان به استقلال عاطفی لازم برای شروع زندگی مشترک دست یافته یا هنوز وابسته به اعضای خانواده‌اش و مطیع محض فرمان‌هایشان است و قدرت تصمیم‌گیری ندارد؛ همچنین باید به این سؤال پاسخ دهیم که آیا او از مهارت لازم برای بیان احساسات مختلف خویش برخوردار است یا خیر.
د) بلوغ معنوی: در این بخش باید مشخصاً بر این مسئله متمرکز شویم که طرف مقابلمان به رشد کافی به‌لحاظ فکری و مذهبی دست یافته است یا خیر؛ علاوه‌بر آن باید ببینیم او در مسائلی مانند ارتباط با دیگران، محرم و نامحرم، لباس و حجاب، چهارچوب و حدومرز مشخصی دارد یا خیر.
ه) بلوغ اقتصادی و مالی: آقایان برای شروع زندگی مشترک باید شغل مناسب، درآمد کافی و تمکن مالیِ قابل قبولی داشته باشند و به‌لحاظ اقتصادی به دیگران وابسته نباشند؛ از این روی، یکی از مسائل مهم در فرایند انتخاب همسر، شفاف‌سازی این موضوع است که باید با دقت کامل انجام شود.
و) تحلیل ارتباط فرد با دیگران: در این حوزه لازم است خانواده و دوستان طرف مقابل را ارزیابی کنیم و به روابط اعضای خانواده و به‌ویژه والدین او با همدیگر توجه کافی داشته باشیم.
ز) بررسی نیازها و انتظارهای طرف مقابل: در این حوزه باید پاسخی روشن برای این سؤال بیابیم که فرد موردنظر ما از زندگی مشترک و همسر آیندۀ خود، چه خواسته‌ها و انتظارهایی دارد و آیا ما قادر به تحقق‌بخشیدن مسائل مدّنظرش هستیم یا خیر.
ح) شناخت معیارهای طرف مقابل برای انتخاب همسر: در این بخش باید ببینیم فردی که قصد داریم دربارۀ ازدواج با او تصمیم بگیریم، چه ملاک‌ها و شاخص‌هایی را برای انتخاب همسر درنظر دارد.
ط) پایش و ارزیابی واکنش و عملکرد طرف مقابل هنگام بروز مشکلات و بحران‌ها: یکی از راهکارهای مؤثر برای شناخت فرد آن است که هنگام وقوع مسائل و مشکلات مختلف، رفتارها و عکس‌العمل‌های او را پایش و ارزیابی کنیم تا مشخص شود وی هنگام بروز سختی‌ها در مسیر زندگی مشترک، چقدر تاب‌آوری، قدرت مدیریت و توانایی حل مسئله دارد.
همان‌گونه که در سطرهای پیشین گفتیم، شناخت همسر در دوران پیش‌از ازدواج، لازم است؛ ولی کافی نیست؛ از این روی، پس‌از شکل‌گیری کانون خانواده نیز باید این شناخت درطول مسیر زندگی تداوم یابد و همواره به‌روزرسانی و تکمیل شود تا دو طرف، تصویری روشن دربارۀ ابعاد و ویژگی‌های گوناگون اخلاقی و شخصیتی یکدیگر داشته باشند و از این رهگذر، پیوند همسرانۀ آنان استحکام و تداوم یابد. برای اینکه شناختی دقیق و کامل از همسر خود داشته باشیم، می‌توانیم از برخی تمرین‌ها کمک بگیریم. در اینجا دو نمونه از مهمترین و کارآمدترین تمرین‌ها در این زمینه را به‌صورت مختصر شرح می‌‌دهیم:
الف) تمرین شناخت علایق همسر (نقشۀ راه عشق): این تمرین را گاتمن برای افزایش‌یافتن شادی و صمیمیت میان زوجین، درقالب یک لیست، شامل تعدادی سؤال طراحی کرد؛ بدین صورت که هریک از زن و شوهر، این سؤال‌ها را دربارۀ خودش و روحیات، اخلاق، تجربه‌ها، علایق، سلیقه‌ها، خواسته‌ها و ویژگی‌های گوناگون خویش از همسرش می‌پرسد و بابت پاسخ‌های صحیح به وی امتیاز می‌دهد؛ بدین ترتیب مشخص می‌شود دو طرف چقدر دربارۀ هم شناخت دارند. این سؤال‌ها بدین شرح‌اند:
1. اسم دو نفر از دوستان نزدیک مرا بگو.
2. موسیقی‌دان یا ساز موردعلاقۀ من کدام است؟
3. در اولین ملاقاتمان چه لباسی به تن داشتم؟
4. سرگرمی موردعلاقۀ من چیست؟
5. من کجا به دنیا آمده‌ام؟
6. در حال حاضر، چه تنشی دارم؟
7. با جزئیات بگو دیروز یا امروز، چه کارهایی انجام دادم؟
8. تاریخ تولد من چه روزی است؟
9. تاریخ ازدواج ما چه روزی بود؟
10. محبوب‌ترین فامیل من چه کسی است؟
11. کدام آرزوی بزرگ من برآورده نشده است؟
12. گل موردعلاقۀ من کدام است؟
13. بدترین خاطرۀ زندگی‌ام چیست؟
14. بهترین زمانی که با همسرم تنها هستم، چه زمانی است؟
15. چه چیزی به من احساس شایستگی می‌دهد؟
16. چه چیزی در من هیجان ایجاد می‌کند؟
17. غذای موردعلاقه‌ام چیست؟
18. دوست دارم شب را چگونه بگذرانم؟
19. رنگ موردعلاقه‌ام چیست؟
20. چه هدف بزرگی در آینده دارم؟
21. چه هدیه‌ای را دوست دارم؟
22. بهترین مسافرت من کدام بوده است؟
23. چه تجربۀ تلخی از کودکی خود دارم؟
24. محبوب‌ترین روش استراحت من کدام است؟
25. جز تو بزرگ‌ترین حامی و پشتیبان من چه کسی است؟
26. ورزش موردعلاقۀ من کدام است؟
27. دوست دارم ایام مرخصی را چگونه سپری کنم؟
28. بهترین فعالیت من در آخر هفته چیست؟
29. پاتوق من کجاست؟
30. فیلم موردعلاقه‌ام چیست؟
31. انتظار می‌کشم چه موضوع مهمی در آینده اتفاق بیفتد؟
32. چه نوع حرکات ورزشی‌ای را دوست دارم؟
33. بهترین دوست دوران کودکی‌ام که بوده است؟
34. مجلۀ موردعلاقه‌ام کدام است؟
35. بزرگ‌ترین دشمن یا رقیب من کیست؟
36. شغل مطلوب من چیست؟
ب) تمرین حدس‌زدن صفت‌ها: زوجین برای ارزیابی میزان صحیح‌بودن شناختشان دربارۀ یکدیگر می‌توانند یک وقت آزاد را در زمانی مشخص در هفته، به‌میزان حداقل پانزده دقیقه تعیین کنند تا بدون حضور فرزندانشان، هریک از آن‌ها صفت‌هایی را که حدس می‌زند طرف مقابلش او را با استفاده از آن‌ها توصیف می‌کند، روی یک برگه بنویسد. هردو نفر باید این کار را انجام دهند و ملاک، نظر همسرانشان دربارۀ آن‌هاست؛ فارغ از اینکه خودشان آن صفات را دربارۀ خودشان قبول دارند یا خیر. درنهایت، هرکدام از زوجین براساس تعداد صفت‌های درست، امتیاز می‌گیرد و بدین ترتیب، مشخص می‌شود آنان چقدر بر افکار و دیدگاه‌های یکدیگر اِشراف دارند. کسی که همسرش مانند آینه‌ای صفات مثبت و منفی وی را نشان می‌دهد، نباید درمقابل دیدگاه‌های او موضع دفاعی بگیرد؛ بلکه بهترین کار آن است که در تقویت صفات نیک و ازبین‌بردن صفات منفی خود بکوشد.
پست های مرتبط
کنترلگری ممنوع!
نگرش کنترلگرانه، معضلی مهم است که در جای‌جای جامعه، موجب بروز صدمات فراوان می‌شود و به‌ویژه در تعامل والدین و فرزندان، آسیب‌هایی چشمگیر را درپی دارد. پدر و مادر می‌توانند با استفاده از راهکارهایی کنترلگری بر فرزندانشان را پایان بخشند.
صداقت، معیار زیباییِ ماندگار
صدق، راستی‌ورزیدن در نیت، گفتار و کردار است. صداقت در قلب، افعال، گفتار و تعاملات نمود می‌یابد. فرد صادق خیانت نمی‌کند، حقیقت را پنهان نمی‌سازد و در معاملات و ارتباطات خود راست‌گو و درست‌کار است. صداقت، بنیان اعتماد و اخلاق در جامعه است.