جلسهٔ سوم: اثر پروانه‌ای

این جهان، مجموعه‌ای دارای قوانین و قواعد دقیق و مشخص است و بنابراین، آنچه تحت عنوان اثر پروانه‌ای درباره‌اش سخن می‌گوییم، به‌صورت اتفاقی، تصادفی و بی‌حساب‌وکتاب در آن محقق نمی‌شود. در این فرایند، ممکن است یک عمل بسیار کوچک و کم‌اهمیت درطول زمان، نتیجه‌ای کلان، گسترده و چشمگیر داشته باشد؛ چنان‌که مثلاً سفر گروهی بازرگان شیعه‌مذهب به کشوری دور از سرزمین‌های مسلمان‌نشین در سده‌های پیشین، موجب گرویدن گروهی از مردم آن منطقه به مذهب شیعه و افزایش‌یافتن تعداد شیعیان در آنجا درطول تاریخ شود یا یک جنگل پر از درختان مختلف درنتیجۀ تغذیۀ پرندگان از گیاهان و میوه‌هایی خاص و دفع‌کردن بخشی از آن‌ها به‌صورت هضم‌نشده در این محیط به‌وجود بیاید. برمبنای قانون اثر پروانه‌ای، در قاموس دین، انسان مؤمن، کسی است که به آثار اعمالش توجه می‌کند. هر عملی اعم‌از حَسَن یا قبیح، دست‌کم دارای سه نوع آثار پروانه‌ای است: نخست، آثار عمل در قیامت؛ دوم، آثار عمل در این جهان.