جلسهٔ دوم: اثر پروانه‌ای

پیام اصلی مبحث اثر پروانه‌ای، دقت در رفتارهای هرچند کوچک خود در زمان‌های گذشته و حال است؛ البته باید مراقب باشیم که درنتیجۀ پرداختن به این موضوع، دچار اضطراب، دل‌شوره و وسواس نشویم و از این رهگذر آسیب نبینیم. اساساً یکی از مهم‌ترین اوصاف انسان‌های عاقل، توجه‌کردن به مسائلی است که دیگران آن‌ها را چندان جدی نمی‌گیرند. محور بحث اثر پروانه‌ای نیز همین است که باید بعضی مسائل و رفتارهای به‌ظاهر کوچک و کم‌اهمیت را جدی گرفت؛ مانند بیماری کرونا که به‌عنوان یک اتفاق کوچک از چین آغاز شد؛ اما به‌سبب صورت‌نگرفتن توجهات و پایش‌های لازم، مردم کل جهان به‌سرعت به آن مبتلا شدند و هنوز هم تبعات گوناگون این مسئله کم‌وبیش در جای‌جای دنیا دیده می‌شود. درپی مطالعۀ تاریخ دوره‌های مختلف ایران و جهان، نمونه‌هایی بسیار جالب از اثر پروانه‌ای را مشاهده خواهیم کرد؛ بدین صورت که یک رویداد یا موضوع بسیار کوچک و کم‌اهمیت در یک منطقه به‌تدریج، به وقوع فاجعه‌ای بزرگ در قلمروی وسیع می‌انجامد؛ حال آنکه می‌شد با یک اقدام یا تصمیم‌گیری درست و بخردانه در ابتدای کار از وقوع آن فاجعه جلوگیری کرد. به قیاس با این مثال‌ها می‌توان گفت عملکردهای درست یا نادرست امروز ما نیز رویدادهای خوب یا بد در زمان آینده را رقم می‌زنند. اگر به‌دنبال تأمل در امور گذشته و حال به چنین نتایجی دست یابیم، افرادی اهل حَزم (دوراندیشی) خواهیم بود که در هیچ موقعیتی شتاب‌زده و حساب‌نشده تصمیم نمی‌گیریم و اقدام نمی‌کنیم. کسی به اثر پروانه‌ای باور دارد و توجه می‌کند که تمام جهان را یک نظام با اجزای به‌هم‌پیوسته و دارای روابط متقابل می‌داند و بدین ترتیب می‌پذیرد که همۀ اعمال و رفتارهای کوچک و بزرگش بر این جهان، مؤثر واقع می‌شوند.