جلسۀ شصت و نهم: شرح نهج البلاغه

به‌طور کلی، اخبار را بر دو دسته می‌توان تقسیم کرد: نخست، اخبار حال و آینده که درخدمت حرکت ما در مسیر زندگی هستند و باید سالم، واقعی و کاربردی باشند؛ دوم، اخبار گذشته که مربوط به پیشینیانمان هستند و درعین حال، آگاهی‌داشتن ما از آن‌ها نوع حرکتمان در زمان‌های حال و آینده را تعیین می‌کند. دلیل اثرپذیری ما از اخبار گذشتگان، وجودداشتن اشتراک‌هایی میان ما و آن‌هاست که مهم‌ترینشان عبارت‌اند از: انسان‌بودن، مقصدداشتن و دارای سِیر حرکت بودن. با توجه به آنچه گفتیم، عبرت‌گرفتن از تاریخ یعنی عبورکردن از آن و رسیدن به عملکرد صحیح در زمان‌های حال و آینده با استفاده از آموزه‌های تاریخی. این عبرت‌گیری، سازوکاری دارای مراحل گوناگون است که امیر مؤمنان- علیه السّلام- در نامۀ خویش، آن را به ما آموخته‌اند. برای بهره‌برداری از اخبار گذشتگان و عبرت‌گرفتن از آن‌ها می‌توانیم این سه عمل را انجام دهیم: نخست، رفتارشناسی، یعنی توجه نافذ به عملکردهایشان برای درس‌گرفتن از آن‌ها؛ دوم، تأمل در دستاوردهای آنان؛ سوم، ژرف‌نگری در فرازوفرودهای اعمال گوناگونشان. با توجه به اینکه درطول تاریخ، ساختار و کلّیت وجود همۀ انسان‌ها یکسان بوده است، ما به‌راحتی می‌توانیم از زندگی و عملکرد مردم جای‌جای جهان با افکار و عقاید مختلف عبرت بگیریم.