جلسۀ بیست و دوم: شرح نهج البلاغه

در بسیاری از موقعیت‌های زندگی برای همۀ ما پیش می‌آید که امور یا افرادی را کم و کوچک می‌بینیم. این مسئله عوامل و دلایلی دارد که باید آن‌ها را بیابیم و سپس درصورت لزوم، درجهت حل مشکل بکوشیم. اگر کوچک‌شمردن انسان‌ها ناشی از تکبر باشد، تحقیر محسوب می‌شود که مذموم و نکوهیده است و باید از آن برحذر باشیم. یکی از مهم‌ترین گناهان ناشی از این تصغیر نکوهیده، تعییر نام دارد که عبارت از سرزنش دیگران درخصوص امور دینی از موضع بالابه‌پایین است و مشخصاً افراد مذهبی مرتکب آن می‌شوند. ازمنظر مولای متقیان- علیه السّلام- نقطۀ مقابل این تصغیر منفی، کوچک‌شمردن مخلوقات درنتیجۀ تعظیم خالق بی‌همتاست. حال، چنانچه مخلوقات درنظر کسی عزیز شدند، می‌‌توان نتیجه گرفت خدا آن‌گونه که باید و شاید، برای آن شخص، عظیم نیست. عظمت الهی دقیقاً در قدرت و افعال خدا نمود می‌یابد و کسی که یقین و باور دارد خدا عظیم است، در تمام مسائل و مشکلات زندگی‌اش با او معامله می‌کند. در این حالت، کوچک‌شمردن مخلوقات، بار معناییِ منفی ندارد و مشخصاً به‌معنای جانماییِ حقیقیِ آن‌ها در زندگی ماست. دیگر معنای این نگرش، آن است که مخلوقات را مستقل از ارادۀ الهی ندانیم و همچنین مادامی‌که خدا راضی است، از آن‌ها نرنجیم. دستاورد ارزشمند تعظیم خالق و تصغیر مخلوق، آن است که مردم برای ما وسیله خواهند بود؛ نه اصل و هدف. یکی از معانی تعظیم الهی، بزرگ‌داشتن کسانی همچون والدین است که ازنظر خدا بزرگ‌اند. در این صورت، قطعاً انسان عزت خواهد یافت.