جلسۀ بیستم: شرح نهج البلاغه

یکی از مسائل مرتبط با موضوع مداومت در عمل، مبادرت است که در تربیت و زیست ما اهمیت فراوان دارد. ازمنظر امیرالمؤمنین- علیه السّلام- کارهای مهم را باید با مبادرت انجام داد. در ادبیات دینی ما مداومت نه صرفاً یک واژه، بلکه دقیقاً اصطلاحی است که باید با دقت فراوان به فارسی ترجمه و ابعاد گوناگون آن تشریح شود. مداومت به‌معنای انجام‌دادن کار به‌صورتی است که به مقصد و مقصود برسد. این فرایند در حیطه‌های گوناگون مانند مادری و پدری‌کردن برای فرزندان نمود می‌یابد. مداومت، چهار ضلع دارد: نخست، مقصدک‌هایی که ما را به مقصد اصلی‌مان می‌رسانند؛ دوم، ثبات و استواری در اقدامک‌هایی که در زمان حال انجام می‌دهیم؛ سوم، صبوری‌‌کردن در سختی‌هایی که در انجام‌دادن عمل وجود دارند؛ چهارم، شک و تردیدنداشتن در حرکت. شایان ذکر است که میان مقصد و مقصود، تفاوتی ظریف بدین شرح وجود دارد که مقصود، مهم‌تر از مقصد است و اگر به مقصود برسیم، به مقصد هم رسیده‌ایم؛ ولی عکس این مسئله صادق نیست. یکی از نمودهای مداومت را در لجاجت می‌توان مشاهده کرد که خود، دو شکل مثبت و منفی دارد: شکل مثبت در پافشاری بر اموری که می‌دانیم درست‌اند، تحقق می‌یابد و شکل منفی در اصرارمان بر امور نادرست یا ناشناخته محقق می‌شود. ازطریق عادت‌کردن به اخلاق نیک و انجام‌دادن کارهای خوب می‌توان به مداومت در آن‌ها دست یافت. این مداومت را می‌توانیم تا پایان زندگی‌مان ادامه دهیم و از این رهگذر، تغییرهایی مثبت و ارزشمند در خود ایجاد کنیم.