در این جلسه، ادامۀ راهکارهای کسب محبوبیت نزد فرزندان بهمنظور تحققبخشیدن تربیت سلیم را بدین شرح تبیین خواهیم کرد:
راهکار نهم، عبارت است از بخشش، مدارا و انعطافپذیری دربرابر خطاهای کوچک و بزرگشان که هریک از آنها را بر دو دستۀ کمتکرار و پرتکرار میتوان تقسیم کرد. ازمیان این چهار دسته خطا، والدین باید مشخصاً دربرابر خطاهای بزرگ و پرتکرار، واکنش شدید نشان دهند و خارج از این حوزه، از تذکردهیِ مکرر و اصطلاحاً بیشازحد گیردادن به فرزندان بپرهیزند تا از این رهگذر، محبوبیت آنان نزد فرزندانشان کم نشود. درواقع، بهترین کار، این است که والدین دربرابر سه دسته خطای دیگر، از راهکار تغافل استفاده کنند؛ یعنی درعین اینکه فرزند میفهمد پدر و مادرش از خطای او اطلاع یافتهاند، به وی فرصت لازم برای جبرانکردن اشتباهش داده شود. درخصوص خطاهای بزرگ و پرتکرار فرزندان، والدین باید دربارۀ آن خطاها با آنان گفتوگو کنند تا نتیجۀ مطلوب حاصل شود. شایان ذکر است که در دورۀ کودکیِ اول، احتمال وقوع خطای بزرگ، بسیار ناچیز است و برعکس، هرقدر فرزند بزرگتر میشود، این احتمال قوّت مییابد. در دوران نوجوانیِ فرزندان، ممکن است شاهد خطاهایی پرتکرار ازجانب آنان، بهویژه درحوزۀ واجبات شرعی باشیم. در اینجا نیز راهکار همدلی و گفتوگو همچنان مؤثر و ثمربخش است. تأکید میکنیم فرایند تربیت فرزندان، یک پروژۀ طولانیمدت و زمانبَر است و بنابراین نمیتوان در کوتاهمدت یا حتی میانمدت، منتظر بهثمررسیدن آن بود.
راهکار دهم، خُلف وعید است که یعنی چشمپوشی از برخی قواعد تنبیهی درخصوص خطاهای اغماضپذیر فرزندان ازسرِ مهربانی؛ البته در این حوزه، عملکرد ما نباید بهگونهای باشد که سبب آسیبدیدن قوانین تربیتی شود.
راهکار یازدهم، فعالیت مشترک، همراهی و وقتگذاری است که مشخصاً برخی کارهای دونفرۀ قابل انجامشدن همراه با فرزندان و حتی یادگرفتن برخی کارها از آنها را دربر میگیرد. این کارها ترجیحاً باید ازنوع طولانیمدت باشند و ازمیان آنها بهویژه فعالیتهایی همچون مطالعۀ دونفرۀ والد و فرزند توصیه میشود.
راهکار دوازدهم، عبارت است از توجه، خوبدیدن و خوشقولی.
راهکار سیزدهم، قدرشناسی و تشکر از فرزندان بابت تمام کارهای خوب کوچک و بزرگ آنها و غفلتنکردن از این قدرشناسی است.
راهکار چهاردهم، بازیکردن با فرزندان است که محبوبیت والدین نزد آنان را بهمیزانی چشمگیر تقویت میکند و صمیمیت ارتباط والد و فرزند را افزایش میدهد. این بازیها هم باید متنوع باشند و هم متناسب با سنّ فرزندان انتخاب شوند؛ البته در اینجا بازیهای موجود در فضای مجازی، گِیمها و مواردی از این دست، موردنظر نیست.
راهکار پانزدهم، برقرارکردن رابطۀ دونفرۀ غیرمجازی با فرزندان است. درصورتی که خانواده ازنوع تکفرزندی باشد، رابطۀ هریک از والدین با فرزند باید دستکم بیست مورد در یک ماه باشد و چنانچه تعداد این روابط از بیست مورد کمتر شود، هم والد و هم فرزند، هردو آسیب خواهند دید. این رابطه، اقسام گوناگونی دارد و طول آن نیز چندان مهم نیست. فقط باید تعداد و کیفیتش حفظ شود تا افزایش محبوبیت والدین نزد فرزند را بهدنبال داشته باشد. حال، درصورت اضافهشدن هر یک فرزند به این خانوادۀ سهنفره، دو مورد از این بیست مورد رابطه با فرزندان، کمتر میشود تا والدین، فرصت کافی برای ارتباطیافتن با همۀ آنان را داشته باشند. با همین روند، هرقدر تعداد فرزندان افزایش یابد، طبیعتاً تعداد ارتباطهای والدین با آنان کمتر میشود و فرزندان، خود با یکدیگر ارتباط میگیرند که این رابطۀ خواهروبرادری، نتایج تربیتی و شخصیتیِ بسیار مثبتی دارد.
راهکار شانزدهم، آراستگیِ ظاهری و پاکیزهبودن والدین در فضای خانه و خانواده است که بهمیزانی چشمگیر، محبوبیت آنان نزد فرزندانشان را افزایش میدهد؛ البته لباس پدر و مادر باید درعین زیبایی و آراستگی، پوشیده باشد تا ویژگی بسیار مثبت و ارزشمند حیا را در وجود فرزندان تقویت کند.
راهکار هفدهم، توجه به علایق فرزندان در فضای خانه و خانواده است که بهویژه در حوزههایی همچون وسایل و دکوراسیون خانه نباید از آن غفلت کرد. واکنشهای تند و منفی در این زمینه، تبعاتی بسیار ناخوشایند دارد.
راهکار هجدهم، اظهار علاقه و احترام والدین به پدر و مادر خود و نیز پدر و مادر همسرشان و همچنین پدر معنوی همۀ ما، یعنی وجود مقدس حضرت صاحبالزمان- عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّریفَ- است که قطعاً در تعیین نوع رفتار فرزندان با والدین در زمان حال و آینده، بسیار مؤثر خواهد بود.
راهکار نوزدهم، پذیرش بیقیدوشرط فرزند و شخصیت و انسانیت او ازسوی والدین در هر وضعیت و موقعیت است. در این حوزه، والدین باید درصورت لزوم، فقط آن رفتار فرزند را که نادرست میدانند، نقد کنند و کل شخصیت وی را زیر سؤال نبرند. یکی از مصداقهای مهم زیر سؤال بردن شخصیت فرزندان، اقدام والدین به قضاوتکردنِ آنهاست که آثاری بسیار مخرب دارد و سبب ازبینرفتن کرامت و عزتنفس فرزندان میشود.
راهکار بیستم، تأمین آرامش درونی برای فرزندان است که بدین منظور، والدین باید در وهلۀ نخست، خودشان افرادی آرام باشند. درواقع، آنچه فرایند تربیت فرزندان را پیش میبَرَد، شخصیت والدین است؛ نه توصیهها و اداهای آنان و نقشهایی که جلوی چشم فرزندان بازی میکنند. در یک کلام، تربیت تصنعی، نافرجام است و هیچ حاصلی ندارد.
در ادامه، بحث را با موضوع مقبولیت والدین نزد فرزندان پی میگیریم. در این حوزه نیز والدین میتوانند با استفاده از یک چِکلیست با بیست راهکار بدین شرح، میزان مقبولیت خویش نزد فرزندانشان را ارزیابی و تقویت کنند:
نخستین راهکار، آن است که والدین، خدا و امام زمان- عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّریفَ- را قبول داشته باشند؛ یعنی فراتر از علاقهداشتن و ارادتمندی به آنان، سخنانشان را بپذیرند و عملاً در زندگی خویش بهکار گیرند.
راهکار دوم، آن است که والدین در عمل، خودشان یکدیگر را قبول داشته باشند.
راهکار سوم، آن است که والدین، فرزندانشان را قبول داشته باشند و با استفاده از شگردهایی این مسئله را به آنها نشان دهند؛ مثلاً با فرزندانشان مشورت کنند یا از فرزندان بخواهند چیزی را به آنان یاد بدهند.
راهکار چهارم، تأییدکردن رفتارهای مثبت فرزندان است. این تأیید را میتوان در کلام و عمل خود یا حتی در میمیک صورت نشان داد.
راهکار پنجم، تنظیمکردن قولوقرارهایی میان خود و فرزندان، و تنبیه (بیدارکردن و آگاهانیدن) آنها درصورت لزوم و منفعلنبودن دربرابر رفتارهای منفی آنان است. برخلاف آنچه تصور میشود، تنبیه در معنای درست و دقیق آن، شگرد و سازوکاری بسیار مؤثر و ثمربخش درجهت آگاهکردن فرزندان درخصوص مسئلۀ موردنظر است؛ بدان معنا که والدین دربارۀ مسائل مختلف، با فرزندانشان قرارهایی میگذارند و بر این اساس، تنبیه عبارت خواهد بود از یادآوریکردن آن قرارها به فرزندان با استفاده از شگردهای گوناگون. هرقدر والدین برای فرزندان، محبوبتر باشند، تنبیهاتشان برای آنان نیز سازندهتر و کمآسیبتر خواهد بود.
راهکار ششم، پرهیز از بازجوییکردن فرزندان و تجسس در امور آنان درخصوص رویدادهای گذشته یا کنونی است. توصیه میشود والدین بهجای بازجویی و تجسس، به فرزندانشان فرصتهایی برای تغییر و اصلاح بدهند و بسترهای لازم بدین منظور را فراهم کنند.
راهکار هفتم، نام نیکو نهادن بر فرزندان و مؤدبانه صداکردن آنهاست. در این حوزه، بهویژه استفاده از واژههای «آقا» و «خانم» درکنار نام فرزندان برای احترامگزاردن به آنان و بهکارگیری توصیفهای نیک و توأم با تجلیل درخصوص آنها توصیه میشود.
راهکار هشتم، احترامگزاردن به شخصیت و دیدگاههای فرزندان است؛ حتی اگر اختلافنظرهایی میان آنان با والدین وجود داشته باشد؛ همچنین باید همواره بهخاطر داشت که فرزندان، انسانهایی دارای حُرّیت و اختیار هستند. در این حوزه، همدلی با فرزندان، لزوماً بهمعنای تأییدکردنشان نیست و میتوان درعین وجود تفاوت در دیدگاهها با آنان بهگونهای شایسته سخن گفت و رفتار کرد.
راهکار نهم، گفتوگوکردن با فرزندان بهصورتی محترمانه و بهکارگیری تعابیر مناسب بدین منظور است.
راهکار دهم، صداقتداشتن درقبال فرزندان است. در این حوزه، مشخصاً صداقت کلامی را درنظر داریم که بهمیزانی چشمگیر، مقبولیت والدین نزد فرزندان را افزایش میدهد.
راهکار یازدهم، خوشقولی و عملکردن به وعدههایی است که به فرزندان میدهیم. این راهکار مشخصاً عبارت از صداقت در رفتار است که همچون صداقت کلامی، در تقویت مقبولیت والدین در نگاه فرزندان، نقشی مهم دارد.
راهکار دوازدهم، برخورداربودن والدین از دانش، اطلاعات و مهارتهای بهروز است که مقبولیت آنان نزد فرزندانشان را قوّت میبخشد. در اینجا نیازی نیست حتماً والدین، مدرک تحصیلیِ بسیار عالی داشته باشند؛ بلکه عملکرد درست آنان موردنظر است.
راهکار سیزدهم، توجهکردن به فرزندان و دیدن آنهاست. در این حوزه، والدین باید رفتارهای مثبت فرزندان را به شکلهای گوناگون تأیید کنند. فرزندان بهویژه در دوران نوجوانی، به این تأیید، بسیار نیازمند هستند.
راهکار چهاردهم، مقیدبودن والدین به استقبال از فرزندان و بدرقهکردن آنهاست که نبی مکرّم اسلام- صَلّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ- نیز ما را بسیار بدان توصیه فرمودهاند.
راهکار پانزدهم، مشورتگرفتن از فرزندان است که درنتیجۀ آن، هم فرهنگ همفکری در خانواده نهادینه و تقویت میشود و هم مقبولیت والدین و کرامت فرزندان افزایش مییابد.
راهکار شانزدهم، سپردن برخی مسئولیتها به فرزندان است که بهویژه در دوران نوجوانی اهمیت فراوان دارد و در تأییدشدن فرزندان ازسوی والدین، بسیار مؤثر است.
راهکار هفدهم، احترامگزاردن به پدر و مادر خود و همسر و نیز استادان خویش نزد فرزندان است که مقبولیت والدین نزد آنان را بهمیزانی چشمگیر تقویت میکند.
راهکار هجدهم، برخورداربودن والدین از ثبات و سلامتیِ شخصیت، و قاطعیتداشتن آنان در گفتار و رفتار است تا از این رهگذر، فرزندانشان هرچه بیشتر آنان را قبول داشته باشند. از آن سوی، هرقدر والدین بر بیمنطقی پافشاری کنند، به همان میزان، مقبولیتشان نزد فرزندان آسیب میبیند و مخدوش میشود. در این حوزه، صبوریِ والدین و پرهیزکردن آنان از عصبانیشدن و فریادزدن، نقشی بسیار مهم ایفا میکند.
راهکار نوزدهم، اهتمام والدین به عذرخواهی، عذرپذیری و عذرتراشی در تعامل با پدر و مادر خود، همسر و نیز فرزندان است. منظور از عذرتراشی، خوشبینبودن و تلاش برای توجیهکردن برخی رفتارهای دیگران است تا از این رهگذر، ملامتها و بدبینیها به کمترین میزان برسند. برای تحققبخشیدن این راهکار باید از کبر و غرور پرهیز کرد.
راهکار بیستم، آن است که والدین، منبع تأمین امنیت برای فرزندانشان باشند و کاری نکنند که فرزندانشان ازسرِ ترس، مسائل را از آنان مخفی کنند. فرزندانی که از والدینشان میترسند، امینت روانی ندارند. مصداقهای این ترس، یکی دروغگفتن به پدر و مادر است و دیگری پنهانکردن مسائل گوناگون از آنان. امنیت روانی، یکی از عوامل مهم در ایجاد و تقویت مقبولیت والدین نزد فرزندان است. این امنیت باید هم در گفتار و هم در رفتار والدین نمود پیدا کند.
توصیه میشود والدین، این موارد را در یک زمانبندی منظم (مثلاً هر ماه یک راهکار) تمرین کنند و در درجۀ اول بکوشند آنها را بین خودشان بهعنوان پدر و مادر تحقق بخشند تا پساز آن، در بهکارگیری آنها در تعامل و ارتباط با فرزندانشان موفق شوند.
ویدیو جلسۀ سوم
صوت جلسه
فایل های مرتبط
# | عنوان | دریافت |
1 | خلاصه تربیت سلیم جلسه سوم | دریافت فایل |