جلسۀ شانزدهم: شرح نهج البلاغه

درحوزۀ اخلاق، تقسیم‌بندی‌ای کلی شامل دو بخش رذایل (مَساوی) و فضایل (مَحاسن) اخلاقی داریم که بر نفس سوار می‌شوند. نفس ما باید ریاضت یابد تا رشد کند و زنگار رذایل از آن پاک شود. رشد بدون ریاضت (تمرین) امکان ندارد و دروغی بیش نیست. ریاضت نفس از دو طریق صورت می‌گیرد: یکی آرایش (تقویت فضایل) و دیگری پیرایش (پاک‌کردن رذایل). یکی از مهم‌ترین رذایل اخلاقی در وجود انسان، حسد است که فرد دچار آن، حاسد و درصورت تقویت این رذیلت در وجودش حسود قلمداد می‌شود. حسد یعنی پیگیریِ زوال نعمت متعلق به محسود ازسوی حاسد که در دو سطح قلبی و فعلی اتفاق می‌افتد و باید از شر آن به خدا پناه ببریم تا ایمانمان ازبین نرود. حال، چنانچه فردی بدون پیگیری زوال نعمت فرد دیگر تلاش کند تا خود نیز آن را به‌دست آورَد، این حالت او غبطه نام دارد که نقطۀ مقابل حسد است و فضیلت به‌شمار می‌آید. مؤمن غبطه می‌خورَد و منافق حسد می‌ورزد؛ البته غبطه حدومرزی مشخص دارد و نباید در تمام مسائل به دیگران غبطه خورد. ازمنظر امیر مؤمنان- علیه السّلام- شایسته‌ترین فردی که باید به حالش غبطه بخوریم، کسی است که دینش سالم مانده باشد و با صدقات و کارهای خیر، ترازوی اعمال خود را سنگین کند.