جلسهٔ هشتاد و دوم: شرح نهج البلاغه

دین ما مسلمانان، ممکن است محکم و متقن یا سست و ضعیف باشد. دین وراثتی معمولاً چندان محکم و متقن نیست و با کوچک‌ترین شبهه‌ای به‌راحتی فرومی‌پاشد؛ چون مبتنی‌بر وراثت است؛ نه حقیقت و یقینی که خود فرد به آن رسیده باشد. کسی که در جامعۀ پر از مخالف، پایبندی به دین را انتخاب می‌کند، صد شرف دارد به دیگرانی که دینشان را از نسل‌های قبلی ارث برده‌اند. براساس احادیث و روایاتی که در دست داریم، برخی از مهم‌ترین علت‌ها (عوامل بیرونی) و دلایل (عوامل درونی) دین‌گریزی افراد و بروز سستی در دینشان بدین شرح‌اند: خودخواهی و تمایلات، بدان معنا که فرد به این نتیجه برسد که تصویر واقعی دین با آنچه موردنظر او و مطابق امیالش است، همخوانی و سازگاری ندارد؛ ایجاد خطا در شاخص‌گذاری، یعنی تغییردادن عمدی یا غیرعمدیِ شاخص‌ها و ملاک‌های دین‌داری خویش؛ ضعیف‌بودن پایه‌های دین که موجب آسیب‌دیدن کل دین می‌شود؛ تناسب‌نداشتن محیط‌زیست انسان‌ها با باورهایشان، بدان معنا که فرد در محیطی مغایر با باورهای دینی‌اش زیست کند و از آن محیط اثر بپذیرد.