مراسم فاطمیه 1400

برگزاری مراسم فاطمیه درطول تاریخ، در باورهای مذهبی ما شیعیان ریشه دارد و چنانچه نتوانیم ضرورت وجود این مراسم را دریابیم، قادر نخواهیم بود به پرسش مطرح‌شده درخصوص چراییِ خلقت انسان نیز پاسخ گوییم. از آن سوی، کسانی که به پاسخی صحیح درخصوص فلسفۀ خلقت نوع بشر دست یابند، می‌توانند دلایلی مناسب برای تبیین ضرورت پرداختن به فاطمیه ذکر کنند. در قرآن کریم، هدف از خلقت جن و اِنس، عبادت‌کردن آنان به درگاه خداوند متعال ذکر شده است. لازمۀ این عبادت، اطاعت است و برای تحقق‌یافتن اطاعت، معرفت ضرورت دارد. درواقع، اطاعتی به‌کار می‌آید که ازسرِ معرفت باشد؛ بدان معنا که برمبنای شناخت درست و کامل امام مُفترَض‌الطاعة و حجت‌الله از ایشان اطاعت کنیم. براساس آموزه‌های اسلام، اطاعت از غیر حجت خدا و تصدیق سخنان او ممنوع است و خطای اعتقادی به‌شمار می‌آید؛ زیرا پایۀ معرفتیِ درستی ندارد. حال، در پاسخ به این سؤال که چرا مراسم فاطمیه برگزار و در آن شرکت می‌کنیم، می‌توان گفت ما در این جهان برای دستیابی به معرفت، نیازمند به ابزارهایی بدین شرح هستیم: نخست، حجت‌الله (هادی) و سپس فطرت (جان و وجدان) و عقل که هردو آسیب‌پذیرند. حضرت فاطمۀ زهرا- سلام الله علیها- با شهادت خویش، این پیام را به ما شیعیان دادند که برای دستیابی به فلسفۀ خلقت (عبادت) باید اطاعت کنیم و این اطاعت بدون معرفت تحقق نمی‌یابد. فاطمیه چیزی نیست جز قرارگرفتن در مسیر سلامت و هدایتی که بانوی دو عالَم برای ما طراحی فرمودند تا گمراه نشویم و درنهایت، به‌واسطۀ تمسک به حجج الهی به غرض از خلقت دست یابیم. حضرت صدیقۀ طاهره- سلام الله علیها- یعنی تمام دین‌داریِ ما که هدف از خلقتمان مرهون اعتقاد به ایشان است؛ درمقابل، مقصود سقیفه از مبارزه با این بانوی والامقام، نه به‌دست‌آوردن فدک و خلافت پیامبر- صلّی الله علیه و آله- بلکه فراتر از آن، انحراف جامعه از مسیر هدایت و اقتدا به فردی بدون ضمانت اجرایی به‌عنوان جانشین رسول خدا- صلّی الله علیه و آله- بود.

براساس تصریح خداوند متعال در قرآن کریم، آیات شریفۀ این کتاب آسمانی بر دو دستۀ محکمات و متشابهات تقسیم می‌شوند. پروردگار یکتا از ما خواسته است محکمات قرآنی را مبنای زندگی و باورهایمان قرار دهیم؛ زیرا آن‌ها «أُمُّ الکِتاب» هستند و معانی روشنی دارند. کسانی که زندگی و باورهای خویش را برپایۀ متشابهات قرآن بنا می‌نهند، دچار ضَیق و مرض در قلب‌هایشان هستند و با توسل به این آیات در جامعه شبهه‌افکنی می‌‌کنند. اکنون، برپایۀ این دسته‌بندی می‌توانیم مرز جداکنندۀ افراد خودی از غیرخودی در زندگی‌مان را مشخص کنیم. خودی‌ها کسانی هستند که در ارتباط با آنان احساس امنیت و آرامش داریم و نگران آسیب‌دیدنِ سعادتمان نیستیم و خدا نیز از ارتباط ما با آن‌ها رضایت دارد. مرز میان خودی‌ها و غیرخودی‌ها می‌تواند دارابودنِ اخلاقیات یا هویت انسانی باشد؛ اما فراتر از آن، در فرازی از زیارت عاشورا به‌عنوان منظومۀ اعتقادیِ شیعه که در ادامه خواهد آمد، مرز میان خودی‌ها و غیرخودی‌ها بدین صورت مشخص شده است: «إِنّی سِلمٌ لِمَن سالَمَکُم وَ حَربٌ لِمَن حارَبَکُم وَ وَلیٌّ لِمَن والاکُم وَ عَدُوٌّ لِمَن عاداکُم». با توجه به محتوای این فراز، طبق محور دین، دو طایفۀ خودی و دو گروه غیرخودی از یکدیگر متمایز می‌شوند. ما شیعیان با دو طایفۀ خودی، «سِلم» و «وَلی» هستیم و با دو گروه غیرخودی، «حَرب» و «عَدُوّ». فرد بااخلاق و دارای انسانیتی که با علی و آل علی- سلام الله علیهم- مُحارِب و دشمن باشد، قطعاً برای ما شیعیان ایشان خودی نیست. براساس آنچه گفتیم، مرز جداکنندۀ خودی از غیرخودی، ایمان است؛ نه صِرفِ اخلاق و انسانیت بدون وجود ایمان. اگر این اصل را در حوزه‌های گوناگون زندگی‌مان درنظر داشته باشیم، قطعاً شاهد روی‌دادن تغییرهای مثبت بسیار ارزشمند و چشمگیر خواهیم بود.

خداوند متعال ما انسان‌ها را به مودت‌ورزیدن به دیگران امر فرموده است. در تعریفی مختصر و مفید می‌توان گفت مودت عبارت است از محبتی که در قول و فعل ابراز شود. درحوزۀ همسرداری و اخلاق همسرانه، مودت، جایگاه و اهمیت خاص دارد. در ادبیات قرآنی برای توصیف نوع ارتباط ما با آل رسول- صلّی الله علیه و آله- و ازجمله حضرت صدیقۀ طاهره- علیها السّلام- از تعبیر «اَلمَوَدَّةَ فی القُربیٰ» استفاده شده است. با توجه به این فراز از کلام الهی، برای اینکه محبت به هر شخص یا هر چیزی را به مودت تبدیل کنیم، باید آن محبت را به وجود شریف خاندان نبوی و ازجمله بانوی دو عالَم- علیها السّلام- پیوند بزنیم تا ارزشمند شود. مودت به اهل‌بیت- علیهم السّلام- موضوعیت دارد؛ نه طریقیت؛ بدان معنا که این مقوله به خودیِ خود، اصل و هدف است؛ نه طریق و وسیله؛ هرچند قطعاً ثمرات معنوی قابل توجهی نیز برای ما درپی خواهد داشت. اگر این باور در وجود ما نهادینه شود، عملکرد دینی‌مان بسیار بهتر و ارزشمندتر خواهد شد. زهرای مرضیه- سلام الله علیها- برای ما شیعیان، مفهومی فراتر از یک شخص، حادثه و تاریخ دارد و می‌توان ایشان را یک مکتب دانست. برای شناخت بهترِ این بانو باید دربارۀ شخصیت، عزاداری، تاریخ زندگی، و اوامر و نواهی‌شان بیندیشیم و مطیعشان باشیم تا از این رهگذر، مودت کامل ما به ایشان محقق شود. شایان ذکر است که این مودت باید برون‌داد داشته باشد و آثار آن در تمام امور زندگی ما شیعیان، آشکارا دیده شود.

امامت، مفهومی فراتر از امور عادی زندگی روزمرۀ ما دارد و امام، موجودی ملکوتی در پوشش بشری است. حضرت صاحب‌الزمان- أَرواحُنا فِداه- تنها باقی‌ماندۀ سلسلۀ امامت هستند و از این روی، به «بقیّت‌الله» ملقب شده‌اند. ما شیعیان به‌جای مرور مداوم و بیش‌ازحد ستم‌ها و کوتاهی‌های صورت‌گرفته درحق ائمۀ اطهار- علیهم السّلام- درطول تاریخ باید ببینیم که آیا وظایف خویش درقبال امام زمانمان و دیگر معصومان- علیهم السّلام- را درست و کامل انجام می‌دهیم و آیا اساساً آن بزرگواران در امور گوناگون زندگی ما جایی دارند یا خیر. اگر پاسخ این سؤال‌ها منفی است، باید عواملی را که باعث شده‌اند از حجت‌الله فاصله بگیریم، بیابیم و درصدد حل مشکل باشیم. شیطان همواره با مکرها و فریب‌هایش ما را به امور مختلف و حتی کارهای خوب مشغول می‌کند تا از انجام‌دادن وظایف اصلی خویش درقبال امام زمانمان غافل شویم؛ بنابراین، برای بازگشتن به مسیر صحیح باید در وهلۀ نخست، وظایفمان دربرابر حجت‌الله را بشناسیم و انجام دهیم. در این صورت خواهیم دید که مشکلاتمان حل می‌شوند و آرامش به زندگی ما بازمی‌گردد.

در جامعۀ امروز با تمام نابسامانی‌هایش ما شیعیان برای ادامه‌دادن مسیر زندگی‌مان باید چند پیام از حضرت صدیقۀ طاهره- علیها السّلام- را همواره پیش چشم داشته باشیم:

الف) مراقبت از سرمایه‌های وجود خود و عزیزانمان؛

ب) شناخت وظایف خویش و دیگر اعضا در کانون خانواده و مدیریت و برنامه‌ریزی برای انجام‌دادن آن‌ها به‌نحو احسن؛

ج) اختصاص‌دادن بخشی از زمانمان به برقراری ارتباط با امام عصر- عَجَّلَ اللهُ تَعالی فَرَجَهُ الشَّریف- که ثمراتی ارزشمند برای ما دارد.