ولادت امام رضا (ع) 1401

یکی از عطایا و هدایای ارزشمند الهی به انسان، عقل است که درطول دوران حیات او براساس نوع عملکردش افزایش یا کاهش می‌یابد و یا اساساً زایل می‌شود. عقل گاهی به بدن انسان داده می‌شود و گاهی به روح وی. اِعطای عقل به انسان در دوران جنینیِ او صورت می‌گیرد و میزان عقلی که افراد مختلف دریافت می‌کنند، با یکدیگر تفاوت دارد. هرقدر عاقلانه‌تر زندگی کنیم، توفیقات بیشتری به‌دست خواهیم آورد و به دیگر سخن، موفقیت‌هایمان حاصل رفتارهای عاقلانۀ ما هستند. عقل بر دو نوع نظری و عملی تقسیم می‌شود و نمودِ عقل عملی را در اعمال و رفتارهایی می‌توان مشاهده کرد که از عقل نشئت گرفته‌اند. لازمۀ افزایش و تقویت عقل، به‌کارگیریِ هرچه بیشترِ آن در عرصه‌های گوناگون زندگی است؛ درست مانند عطری که درنتیجۀ استفاده‌شدن، در فضا منتشر می‌شود. عقل از چنان مرتبه و جایگاهی برخوردار است که محبوب‌ترین مخلوق خداوند متعال پس‌از حجت‌های او به‌شمار می‌آید و ثواب و عِقاب درواقع به آن داده می‌شود. پروردگار یکتا به کسی عقل ناقص نمی‌دهد و رشد یا نقص عقل، ناشی از عملکرد انسان است. براساس حدیثی که از امام رضا- علیه السّلام- نقل شده است، عقل انسان مسلمان درصورتی کمال می‌یابد که او دارای اوصاف و ویژگی‌هایی از این دست باشد:

- خیررسانیِ مداوم به دیگران؛

- پرهیز از بدی‌کردن به انسان‌ها؛

- بزرگ‌شمردن نیکی‌های دیگران درحق خودش؛

- کوچک‌شمردن نیکی‌های خویش به دیگران.

با توجه به این کلام حجت‌الله- علیه السّلام- به شاخصه‌های عقل عملی ازمنظر ایشان پی می‌بریم و درمی‌یابیم که اخلاقیات در رشد عقلانیت، بسیار مؤثرند. فردی که اخلاقی نباشد، قطعاً عقلانی هم نخواهد بود.